Domingo de Ramos - Palmzondag of Palmpasen

Het feest herdenkt de triomfantelijke Ingang in Jeruzalem, een gebeurtenis die in elk van de vier canonieke evangeliën wordt genoemd. Palmzondag is de eerste dag van Pasen. Voor de aanhangers van het christendom in Nicea is dit de laatste week van het christelijke feestelijke vastenseizoen voorafgaand aan de komst van Pasen.

In de meeste liturgische kerken wordt Palmzondag gevierd met de zegen en verdeling van palmtakken of takken van andere inheemse bomen, die de palmtakken vertegenwoordigen die de menigte voor Christus verspreidde terwijl hij Jeruzalem binnenkwam. Omdat het moeilijk was om palmen te bemachtigen in ongunstige klimaten, werden ze vervangen door inheemse boomtakken, waaronder buxus, olijfboom, wilg en tag. Zondag werd vaak genoemd naar deze vervangende bomen, zoals op tagzondag, of naar de algemene term Ramoszondag.

Veel kerken met de belangrijkste christelijke geloofsovertuigingen, waaronder de orthodoxe, katholieke, lutherse, methodistische, anglicaanse, moravaanse en gereformeerde tradities, verdelen palmtakken aan hun gemeenten tijdens hun Palmzondag liturgie. Christenen nemen deze handpalmen, die vaak door de geestelijkheid worden gezegend, mee naar hun huizen, waar ze naast christelijke kunst hangen, met name kruisen en kruisbeelden, of in hun bijbels of devoties bewaren.In de periode voorafgaand aan de vastentijd van het volgende jaar, bekend als carnestolendas, plaatsen kerken vaak een mandje in hun nartex om deze palmen te verzamelen. Deze palmen worden vervolgens ritueel verbrand op carnavalsdinsdag om de as te maken die de volgende dag, de aswoensdag, de eerste dag van de vastentijd, wordt gebruikt.

Sinds de hervorming van de liturgie kalender in 1970 wordt Palmzondag ook palmzondag van de passietijd des Heren genoemd, voorheen was dit de Tweede zondag in de Passietijd ofwel Palmzondag (Dominica II Passionis seu in Palmis). De Eerste Passie zondag (Dominica I Passionis) wordt in de klassieke Romeinse ritus gevierd op de tweede zondag voor Pasen, één zondag voor Palmzondag.

Evangeliën

De gebeurtenis staat beschreven in de vier canonieke evangeliën: Mattheüs 21:1-11, Markus 11:1-11, Lukas 19:28-44, en Johannes 12:12-19. In het Evangelie volgens Johannes (Joh 12:1) staat geschreven dat Jezus zes dagen voor het joodse feest Pesach, dat begint op de avond van de 15e dag van de maand nisan, zich in Bethanië en in Bethfagé bevond. Die avond at hij met Lazarus en zijn zussen Maria en Martha. Twee van de discipelen werden erop uitgestuurd, naar "een tegenovergelegen dorpje", om een veulen op te halen "waar nog niemand op gereden heeft".

Het veulen zou naast een ezelin staan; indien gevraagd moesten ze zeggen "dat de Heere het veulen nodig heeft en dat Hij het ook weer terug zou brengen". 's Ochtends vroeg, legden de discipelen hun mantels op de rug van het dier, waarna Jezus erop ging zitten en naar Jeruzalem reed. Langs de weg stonden mensen die riepen: "Hosanna, gezegend is. Hij die komt in de Naam des Heren! Gezegend zij het Koninkrijk van onze vader David, hetwelk komt in de Naam des Heren! Hosanna in de hoogste hemelen! (Markus 11:9-10, Boek der Psalmen 118:26)" Ook spreidden ze hun mantels uit op de weg en haalden ze jonge takken van de bomen om die ook op de weg te leggen.

Na Jeruzalem binnengereden te zijn, ging Jezus naar de tempel. Daar was het een drukte van belang; er werd gehandeld en geld gewisseld. Jezus joeg alle handelaars de tempel uit, hun tafels gooide Hij om. Na deze schoonmaak kwamen er allerlei zieken naar Hem toe die Hij genas. 's Avonds ging Jezus weer terug naar Bethanië.

Katholieke traditie

In de Katholieke Kerk wordt Palmpasen vanouds gevierd met de zegening van palmtakken aan het begin van de H. Mis. In noordelijker streken worden deze vanwege het klimaat bijna altijd vervangen door buxustakjes, in Midden-Europa door takjes met wilgenkatjes. In Nederland wordt dit ook wel vervangen door takjes van een coniferenhaag. Bij het begin van de misviering zegent de priester de palmtakken met wijwater. Hij gebruikt hiervoor de wijwaterkwast. Na de zegening volgt dan een processie met traditionele gezangen die herinneren aan het volk dat "Hosanna" riep en Jezus met gejuich in Jeruzalem binnenhaalde.

Deze muziek heeft, zoals de hele dag, een wat verdrietige ondertoon, vooruitlopend op Goede Vrijdag, de dag waarop Jezus door datzelfde volk verstoten werd. Dezelfden die "Hosanna" riepen op zondag, zouden "kruisig Hem" roepen op vrijdag. Enkele van deze beroemde gregoriaanse antifonen zijn door verschillende componisten bewerkt tot polyfone muziekstukken, zoals Gloria laus et honor tibi sit en Pueri Hebraeorum (De kinderen der Hebreërs). Na de Mis worden de gezegende palmtakken thuis achter de kruisbeelden gestoken.

Op deze dag wordt als evangelielezing voor het eerst het hele lijdensverhaal (passieverhaal) van Jezus gelezen; de tweede keer is op Goede Vrijdag. In de traditionele Romeinse ritus wordt dat voor de eerste keer ook al op de zondag vóór Palmpasen, de Eerste Passiezondag of zondag Judica gedaan. Tijdens het lijdensverhaal knielen de gelovigen enige tijd na de woorden "Jesus autem iterum clamans voce magna, emisit spiritum" (Jezus slaakte andermaal een luide kreet en gaf de geest).

Interpretatie en symboliek

De triomfantelijke intrede van Jezus in Jeruzalem, de Heilige Stad, geeft de manifestatie weer als koning en als de Messias. Mattheüs ziet in de aanwezigheid van de ezel vastgebonden met zijn eekbel ernaast (v. 2) de vervulling van de profetie van Zacharias (v. 5). De ezel, een oude rood van prinsen, werd later, in de tijd van de Israëlitische monarchie, vervangen door het paard, dat beter een machtsmanifestatie is. Daarom betekende de profetie van Zacharia met de ezel dat Jezus kwam als een vredeskoning die niet met wapens of geweld, maar met nederigheid en zachtmoedigheid triomfeert.

De Heilige Vaders hebben in deze aflevering een symboliek gezien: de moederezel zou het jodendom vertegenwoordigen, onderworpen aan het juk van de wet, terwijl de borriquillo de gentiliteit zou zijn. Jezus introduceert elkaar in de kerk, het nieuwe Jeruzalem. Omdat de belangrijkste figuren van vandaag een tapijt krijgen bij de ingang van een gebouw, bekleden de discipelen en de menigte de ingang van Jezus in zijn stad (vv. 7-8). En hij wordt geprezen als de Verlosser: het Hebreeuwse woord Hosanna had aanvankelijk die betekenis, een smeekbede gericht aan God: 'Red ons!' Daarna werd het gebruikt als een kreet van vreugde om iemand te juichen en lijkt het op de meest recente uitroep van 'Viva!'. De menigte spreekt zijn enthousiasme uit door te schreeuwen: 'Lang leve de zoon van David!' Het is duidelijk dat de Kerk deze acclamaties heeft opgepikt in het voorwoord van de Heilige Mis, omdat ze de koninklijke familie van Christus verkondigen: 'Het was een zeer algemene en oude gewoonte om Jezus Christus in metaforische zin koning te noemen.

Er wordt gezegd dat hij de intelligentie van de mens regeert, niet zozeer vanwege de hoogste en sublieme mate van zijn wetenschap, maar omdat 'Hij de Waarheid is' en omdat mensen van Hem, zijn woorden en zijn daden moeten drinken en gehoorzaam de waarheid moeten ontvangen. Er wordt ook gezegd dat hij heerst in de wil van de mens, niet alleen omdat de menselijke wil in Hem geheel en perfect onderworpen is aan de heilige goddelijke wil, maar ook omdat hij met zijn moties en inspiraties onze 'vrije wil' beïnvloedt en deze in zeer nobele doeleinden aanwakkert. Ten slotte wordt er waarheidsgetrouw gezegd dat Christus in de harten van de mens heerst, want met zijn buitengewoon liefdadigheid, zachtmoedigheid en goedaardigheid, laat hij zich voor de zielen liefhebben, zodat niemand van alle geborenen ooit zo geliefd is geweest en zal zijn als Christus Jezus.'

Volgens de synoptici en Johannes wist Jezus dat er mensen in het gebied waren, zoals Simon de Lepra, dus hij had kunnen beweren dat de aanwezigheid van de eekhoorn was georganiseerd door de discipelen van Jezus. In het evangelie van Johannes staat echter gewoon dat Jezus de engel heeft gevonden. Johannes en de Synoptici stellen dat Jezus  (of in Matteüs de ezel en de moeder van de ezel) in Jeruzalem is binnen gereden. De synoptici voegen eraan toe dat de discipelen hun mantels op het dier konden leggen, waardoor het comfortabeler werd. 

Mensen zonden ook een deel van het Psalmen boek, met name de verzen 25-26 van hoofdstuk 118. ... Gezegend is hij die in de naam van de Heer komt. Gezegend is de gezant van het Koninkrijk van Onze Vader [David]... De plaats van deze ingang is niet gespecificeerd, maar er wordt aangenomen dat deze plaatsvond bij de Gouden Poort, vanwaar men dacht dat de Messias Jeruzalem zou binnengaan. Andere geleerden denken dat de plaats naar het zuiden ging, omdat er een directe ingang naar Jeruzalem was.

Orthodoxe traditie

In de Orthodoxe Kerk wordt Palmzondag Intocht van de Heer in Jeruzalem genoemd. Het is een van de Twaalf Hoogfeesten van het liturgisch jaar, en het begin van de Goede Week. De dag ervoor is Lazaruszaterdag en herdenkt de opstanding van Lazarus uit de dood. In tegenstelling tot het Westen, behoort Palmzondag niet tot de Grote Vasten, deze eindigt op de vrijdag ervoor. Lazaruszaterdag, Palmzondag en de Goede Week worden als een aparte vastenperiode beschouwd.

Protestantse traditie

Op deze zondag leggen in de protestantse kerken veel mensen openbare belijdenis van het geloof af. In sommige kerken gebeurt dit op de Tweede Paasdag of met Pinksteren. Vaak versieren kinderen een mooie palmpasentak en dragen die na afloop van de kindernevendienst mee terug in de kerk.

Lokale gebruiken

Op Palmzondag vindt de eerste processie plaats die op veel plaatsen de naam ‘El Paso de la Borriquita’ heeft gekregen waarbij Jezus op een ezel Jeruzalem binnenreed. De processies zijn versierd met mooie gebleekte palmbladen (van de dadelpalm) in allerlei vormen. De meest bekende processie vindt plaats in Elche waar immers meer dan 300.000 palmbomen te vinden zijn.

Spaans-Latijnse wereld: op en vanaf Palmzondag beginnen de grootse processies van de Semana Santa, waarin het lijden van Christus wordt uitgebeeld. Overigens kennen enkele plaatsen in Nederland en België ook dit gebruik (hoewel soberder dan in Spanje).

België: in Hoegaarden wordt jaarlijks nog een palmezelprocessie gehouden. In Geel wordt rond Palmzondag de jaarlijkse Palmenmarkt gehouden, een kermis die begint op de vrijdag voor Palmzondag en eindigt op de dinsdag erna.

Activiteiten in Spanje